Mity hebrajskie

Mity hebrajskie, eBooks txt

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Robert Graves Raphael PataiMity hebrajskieKSI�GA RODZAJUPrze�o�y�aRegina GromadzkaSPIS TRE�CIOD T�UMACZAWST�P1. STWORZENIE �WIATA WED�UG KSI�GI RODZAJU2. STWORZENIE �WIATA WED�UG INNYCH TEKST�W BIBLIJNYCH3. MITYCZNA KOSMOLOGIA4. GLOSY DO OPOWIE�CI O STWORZENIU5. WCZE�NIEJSZE DZIE�A STWORZENIA6. OPIS PIERWOTNYCH POTWOR�W7. REEM I ZIZ8. UPADEK LUCYFERA9. NARODZINY ADAMA10. TOWARZYSZKI ADAMA11. RAJ12. UPADEK CZ�OWIEKA13. BUNT SAMAELA14. NARODZINY KAINA I ABLA15. AKT MI�OSNY16. BRATOB�JSTWO17. NARODZINY SETA18. SYNOWIE BO�Y I C�RKI LUDZKIE19. NARODZINY NOEGO20. POTOP21. PIJA�STWO NOEGO22. WIE�A BABEL23. PRZODKOWIE ABRAHAMA24. NARODZINY ABRAHAMA25. ABRAHAM I BO�KI26. ABRAHAM W EGIPCIE27. ABRAHAM RATUJE LOTA28. PRZEPO�OWIONE TRUPY ZWIERZ�T29. IZMAEL30. ABRAHAM W GERARZE31. NARODZINY IZAAKA32. LOT W SODOMIE33. LOT W SOARZE34. OFIARA IZAAKA35. ABRAHAM I KETURA36. MA��E�STWO IZAAKA37. IZAAK W GERARZE38. NARODZINY EZAWA I JAKUBA39. �MIER� ABRAHAMA40. ZAMIANA PRAWA PIERWOR�DZTWA41. SKRADZIONE B�OGOS�AWIE�STWO42. MA��E�STWA EZAWA43. JAKUB W BETEL44. MA��E�STWA JAKUBA45. NARODZINY DWUNASTU PATRIARCH�W46. POWR�T JAKUBA DO KANAANU47. JAKUB W PENUEL48. POGODZENIE SI� JAKUBA Z EZAWEM49. ZGWA�CENIE DINY50. RUBEN I BILHA51. JUDA I TAMAR52. �MIER� IZAAKA, LEI I EZAWA53. J�ZEF W STUDNI54. J�ZEF ISULEJKA55. J�ZEF W WI�ZIENIU56. J�ZEF ZOSTAJE WICEKR�LEM57. G��D58. POWR�T BRACI59. JAKUB W EGIPCIE60. �MIER� JAKUBA61. �MIER� J�ZEFABIBLIOGRAFIAINDEKSOD T�UMACZAPodstaw� tego t�umaczenia jest ameryka�skie wydanie ksi��ki Roberta Gravesa iRaphaelaPatai, Hebrew Myths, McGraw Hill Paperbacks, Nowy Jork 1989 (wyd. I: Doubledayand Co.1963).Nazwy biblijne, imiona w�asne oraz cytaty przytaczam na og� wed�ug tzw. BibliiTysi�clecia(Pismo �wi�te Starego i Nowego Testamentu w przek�adzie z j�zyk�woryginalnych... z inicjatywyBenedyktyn�w Tynieckich, Pozna�-Warszawa 1990, wyd. III poprawione). W przypadkugdy polskiprzek�ad r�ni si� w spos�b istotny od wyrazu lub cytatu podanego przez autor�w,t�umacz� go zorygina�u angielskiego.W kilku uzasadnionych wypadkach rezygnuj� z poprawnej sk�din�d transkrypcji nazwpodanejw Biblii Tysi�clecia. Pisz� na przyk�ad �Haran" i �Hetyci", a nie �Charan" i�Chetyci", gdy� takapisownia przewa�a w literaturze naukowej.Imiona b�stw i bohater�w greckich podaj� w formie spolszczonej, kieruj�c si�pisowni�zastosowan� w polskim przek�adzie Mit�w greckich Roberta Gravesa (t�um. H.Krzeczkowski,Warszawa 1974).Pozosta�e nazwy w�asne oraz wyrazy pospolite hebrajskie, akadyjskie, arabskie,egipskie,greckie itd. podaj� wed�ug uproszczonej transkrypcji przyj�tej dlaposzczeg�lnych j�zyk�w.Rezygnuj� z wprowadzania znak�w diakrytycznych na oznaczenie sp�g�osek, kt�renie maj�odpowiednik�w w j�zyku polskim, by nie utrudnia� lektury ksi��ki polskiemuczytelnikowi. Rzadkieodst�pstwa od tej regu�y pojawiaj� si� jedynie tam, gdzie jest to istotne dlazrozumienia etymologiiomawianych wyraz�w.R.G.WST�PMity to udramatyzowane opowie�ci, kt�re sk�adaj� si� na �wi�ty statutuzasadniaj�cy ci�g�o��starodawnych instytucji, obyczaj�w, obrz�d�w i wierze� na danym obszarze lubzatwierdzaj�cywprowadzane zmiany. �Mit" jest wyrazem greckim, �mitologia" jest poj�ciemgreckim, a badaniamitologii oparte s� na greckich przyk�adach. Zwolennicy literalnego znaczenia,kt�rzy zaprzeczaj�,jakoby Biblia zawiera�a jakiekolwiek mity, w pewnym sensie maj� racj�. Wi�kszo��mit�w traktuje obogach i boginiach, kt�rzy uczestnicz� w ludzkich sprawach, opowiadaj�c si� postronierywalizuj�cych ze sob� bohater�w, podczas gdy Biblia uznaje tylko jednego,uniwersalnego Boga.Wszystkie �wi�te dokumenty przedbiblijne, kt�re spisano w j�zyku hebrajskim,zagin�y lubzosta�y celowo zniszczone. Nale�a�y do nich Ksi�ga wojen Jahwe oraz Ksi�gaJaszara - epickierelacje z w�dr�wki Izraelit�w po pustyni i z podboju Kanaanu. Ksi�gi te zosta�ynapisane wewczesnopoetyckim stylu hebrajskim, co mo�na stwierdzi� na podstawie kr�tkichfragment�wcytowanych w Ks. Liczb 21, 14, Ks. Jozuego 10, 13 oraz w 2 Ks. Samuela 1,18.Trzecia ksi�gazosta�a podobno spisana na rozkaz Jozuego i sk�ada�a si� z siedmiu cz�cizawieraj�cych opisKanaanu i jego miast (Ks. Jozuego 18, 9). Ksi�ga historii Adama (Ks. Rodzaju 5,1) sugeruje, �eistnia�a niegdy� szczeg�owa opowie�� o pierwszych dziesi�ciu pokoleniach, odAdama do Noego.Ksi�ga Jahwe, s�dz�c ze wzmianki w Ks. Izajasza 34, 16, by�a mitologicznymzbiorem ba�ni ozwierz�tach. Kilka innych zaginionych ksi�g, o kt�rych wspomina Biblia, takichjak DziejeSalomona, Ksi�ga genealogii, Kroniki kr�l�w Judy, Kroniki kr�l�w Izraela,Kroniki syn�w Lewiego,na pewno zawiera�o sporo materia��w mitycznych.Dokument�w religijnych p�niejszych ni� Biblia jest bez liku. W ci�gu tysi�calat od momentuustanowienia pierwszego kanonu biblijnego �ydzi z Europy, Azji i Afrykistworzyli ogromn� ilo��pism. Stanowi�y one b�d� pr�by obja�nienia Prawa Moj�eszowego, b�d� historyczne,moralistyczne, anegdotyczne czy homiletyczne komentarze do poszczeg�lnychfragment�w Biblii.W obydwu przypadkach autorzy w��czali do swych pism obszerny materia� mityczny,gdy� mitzawsze s�u�y� za zwi�z�e zatwierdzenie enigmatycznych praw, obrz�d�w i obyczaj�wspo�ecznych.Jednak�e, w przeciwie�stwie do ksi�g kanonicznych, kt�re uznano za natchnioneprzez Boga idlatego starano si� usun�� z nich najmniejsze �lady politeizmu, ksi�giapokryficzne potraktowanobardziej pob�a�liwie. Wiele odrzuconych wcze�niej mit�w mog�o pojawi� si�ponownie wbezsprzecznie ortodoksyjnym kontek�cie postbiblijnych midrasz�w . Na przyk�ad wKs. Wyj�cia14, 23 czytamy, �e konie faraona, rydwany i je�d�cy, kt�rzy �cigali DzieciIzraela, weszli za nimi w�rodek morza. Wed�ug jednego z midrasz�w (Mechilta diR. Szimon 51, 54; Mid.Wajosza 52) B�gprzybra� posta� klaczy i zwabi� do wody egipskie ogiery w rui. Gdyby napisano,�e Demeter, boginio g�owie klaczy, zatopi�a dzi�ki takiemu wybiegowi rydwany kr�la Pelopsa w rzeceAlfejos,otrzymaliby�my ca�kiem sk�adny mit grecki. Jednak�e dla pobo�nego czytelnikamidraszu by�a tojedynie fantastyczna metafora ukazuj�ca, jak dalece m�g� posun�� si� B�g, byochroni� sw�jnar�d wybrany.Sama Biblia zawiera tylko drobne aluzje do zaginionych mitologicznych bogactw.Wzmiankabywa cz�sto tak lapidarna, �e mo�e pozosta� nie zauwa�ona. Na przyk�ad niewieleos�b, czytaj�cfragment: �Po nim by� Szamgar, syn Anat. Pobi� on o�cieniem na wo�y Filistyn�w wliczbiesze�ciuset ludzi - i on tak�e wybawi� Izraela" (Ks. S�dzi�w 3,31), skojarzymatk� Szamgara zkrwio�ercz� ugaryck� bogini� mi�o�ci, dziewic� Anat, na cze�� kt�rejkap�a�skiemu miastuJeremiasza nadano nazw� Anatot. Mitu o Szamgarze nie da si� odtworzy�, jednak�ejego bohaterz pewno�ci� odziedziczy� wojenne m�stwo po swej dziewiczej matce, za� o�cie� nawo�y, kt�rympobi� Filistyn�w, by� niew�tpliwie darem jej ojca, boga-byka Ela.Mimo wszystko Ks. Rodzaju nadal kryje w sobie szcz�tki opowie�ci o staro�ytnychbogach iboginiach przybieraj�cych posta� m�czyzn, kobiet, anio��w, potwor�w czydemon�w. Ew�, �on�Adama z Ks. Rodzaju, historycy uto�samiaj� z bogini� Hebat, �on� hetyckiego bogaburzy, kt�ranago dosiada�a lwa. U Grek�w Ewa sta�a si� bogini� Hebe, narzeczon� Heraklesa(zob. 10.10). Wepoce Tell Amarna (XIV w. p.n.e.) pewien ksi��� z Jerozolimy nada� sobie tytu�Abdu-Heba, czyli�s�uga Ewy" (zob. 27.6). Lilit, poprzedniczka Ewy, zosta�a ca�kowicie wykre�lonaz Pisma, cho�wspomina o niej jeszcze Izajasz pisz�c, �e zamieszkuje opustosza�e ruiny (zob.10.6). W oparciu omidraszowe relacje dotycz�ce jej swobody seksualnej mo�na przypuszcza�, �e by�abogini�p�odno�ci, kt�ra pojawia si� w sumeryjskim tek�cie religijnym Gilgamesz iwierzba jako Lillake(zob. 10.3-6).Istniej� przedbiblijne wzmianki o aniele Samaelu alias �szatanie". Po razpierwszy pojawia si�on w historii jako Samal, opieku�cze b�stwo ma�ego hetycko-aramejskiegokr�lestwa le��cego nawsch�d od Haranu (zob. 13.1). Innym zaginionym bogiem z mitologii hebrajskiejjest Rahab, ksi���morza, kt�ry rzuci� niefortunne wyzwanie Jahwe, Bogu Izraela, dok�adnie taksamo, jak grecki b�gPosejdon swemu bratu, wszechmocnemu Zeusowi. Wed�ug Izajasza, Jahwe zabi� Rahabamieczem (zob. 6a). W 2 Ks. Kr�lewskiej 1, 2 i nast. pojawia si� ugaryckie b�stwoczczone jakoBaal-Zebub lub Zebul. Kr�l Ochozjasz zwraca si� do niego po rad� w Ekron, za�kilka wiek�wp�niej Galilejczycy oskar�aj� Jezusa o zadawanie si� z owym �ksi�ciem demon�w".W siedmiu ramionach menory, �wi�tego lichtarza, upami�tnionych zosta�o siedmiorob�stwplanetarnych zapo�yczonych z Babilonu i Egiptu (zob. 1.6). Z ich po��czeniapowsta�o jednotranscendentalne b�stwo, tak samo w Jerozolimie, jak u mieszka�c�w Heliopolis,Byblos,goidelskich druid�w i Iber�w z Tortosy. Niemal we wszystkich historycznychksi�gach Bibliipojawiaj� si� pogardliwe wzmianki o bogach wrogich plemion, takich jakfilisty�ski Dagon, Kemoszz Moabu i Milkom z Ammonu, kt�rych upokorzy� Jahwe. Od Filona z Byblos wiemy, �eDagon by�moc� planetarn�. Jednak�e Boga z najwcze�niejszych fragment�w Ks. Rodzaju trudnojestjeszcze odr�ni� od kt�regokolwiek ma�ego plemiennego b�stwa (zob. 28.1).Greccy bogowie i boginie mogli odgrywa� zabawne lub dramatyczne role wintrygach, kt�resnuli z my�l� o swoich ulubionych bohaterach, poniewa� mity powstawa�y w r�nychmiastach-pa�stwach, w swych wzajemnych stosunkach oscyluj�cych pomi�dzy przyja�ni� awrogo�ci�.Natomiast u Hebrajczyk�w, odk�d... [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

sylwina.xlx.pl