Menego - wyjatek z pamietnika

Menego - wyjatek z pamietnika, eBooks txt

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Autor: Cyprian NorwidTytul: Menego. Wyj�tek z pami�tnikaBajki wam nios�, pos�uchajcie, dzieci!KrasickiBy�o to 1843 wiosny na Riva degli Schiavoni, albo, jak jeszcze jeden niezatarty napis si� wyra�a, na Riva degli Slavi; na tym d�ugim wr�biegranitowym, zielonymi poprzerywanym kana�ami i bia�ymi mostami pospajanym,gdzie kilka tysi�cy okr�t�w przysta� miewa. Tam, o jutrzni we mg�ach, odp�ywaj� ma�e statki rybackie z tr�jk�tnymi �aglami laty�skimi, na kt�rych z bizanck�surowo�ci� nakre�lony bywa Marek �wi�ty, albo Piotr, albo Pawe�, albo innyaposto�, i czyni wra�enie, �e zszed� z rivy i odchodzi po falach... Tam, opo�udniowym �wietle, widzisz tajemnice kolor�w Veronesa, Tintoretta,Tycjana... Turcy, Grecy, Ormianie i S�owianie r�ni, w strojach r�nych, zr�nym si� akcentem przechadzaj�, na okr�ty swe patrz�c. Tam, o blaskuksi�yca, znikaj� okr�ty w taroku wielkim, a gdzie �wiat�o miesi�cznewysrebrzy�o fal�, l�ni�cy top�r, u gondoli dzioba przytwierdzony, profilemz�batym si� okre�la, potem wio�larz p�nagi we frygijskiej czapce, potem budkakirem kryta z szyb� kryszta�ow�, a potem zn�w drugi kszta�t wio�larza, a potemblask fali, skrzel� wios�a odepchni�tej w �wiat�o�� ksi�ycow�... i tak tamgondole przep�ywaj�.Tam to w 1843 roku przechadza� si� B. ze mn�, o Pa�acu Do��w i o sztuki wnim z�o�onych skarbach rozmawiaj�c; w�tpi�, aby Ganimed w Jowiszowych szponachuniesiony by� utworem Fidiasza, i zra�a� s�uszno��... Potem, gdy�my schodziliz ostatniego ju� mostku ku Piazzetta, zwr�ci� moj� uwag� na bogactwo inwencjikapitel�w, kt�re podpieraj� Pa�ac Do��w, i j�li�my wszystkie po koleiszczeg�owo ogl�da�... Co mo�e by� ta posta� z wi�dniej�cych li�ci wychylona,kt�rej profil ��tawy na sklepienia ciemno�� tak wybiega ?... albo owa whe�mie ?.. . albo tamta, kibici wygi�ciem nie bez trudu wypowijaj�ca si� zkamienia... Mia��eby architekt je wykre�la�, albo rze�biarz sam tworzy� codzie�, wedle natchnienia: tam o niebie my�l�c, tam o ziemi, tam o obywatelu wRzeczypospolitej znanym, owdzie o Adamie i Ewie, a owdzie o patronie swoim i�ony swojej, lub o wielkim kupcu, co przyjecha� z dalekiego Wschodu na okr�ciepe�nym drzewa wonnego i drzewa farbiarskiego, i drogich kamieni na piecz�ciedla senatu Rzeczypospolitej, i zielonych papug dla panienek...- Ja te� to podobnie� bym rozumia� - B. mi na to odpowie - zw�aszcza i�dawniejsi architekci nie kre�lili tak plan�w szczeg�owych; czego przyk�adwidzimy w z�amkach plan�w rzymskich w Kapitolu, powmurowywanych dzisiaj w�cian�. Te plany s� prostsze od najprostszych figur geometrycznych.- T� nieumiej�tno�� - odpowiedzia�em na to - usprawiedliwia poniek�dPanteon, Koloseum, Fortuna Virilis, Vesta, �wi�tynia Pokoju itd.B. u�miechn�� si� smutnie. I m�wi�em dalej:- Gdyby kiedy� znaleziono te plany pokolorowane elegancko, kt�rych dzisiajpe�no na wystawach, trzeba by stu nowych Witruwiusz�w i sto razy �mielszych wprzypuszczaniu, a�eby wsp�czesnym da� poj�cie, jakich to pomnik�w �ladu nawetnie zosta�o na ziemi! Tylko, widzisz, nic tu nie zgin�o, co prawdziwiepi�kne, bo to ma w sobie nie�miertelno�ci iskr�, mi�o��! Trzeba gmachupi�knego, a�eby m�g� pi�kn� by� ruin�. Trzeba pi�knej ruiny, a�eby dotrwa�a a�do ko�ca, a� do posad budowy i pierwszego planu roz�o�enia, a� do g�azupierwszego, na kt�rym legendy siada� b�d� w ci�kich wie�cach bluszczowych, a�do g��bi pod g�azem, gdzie medale stare w wazach le�� i pargamin ��ty zopisaniem pierwotnego pomys�u! Roma, quanta fuit, ipsa ruina docet.- Wi�c nic, my�lisz, nie ginie ?- Nic, co jest w mi�o�ci pocz�tego.B. u�miechn�� si� znowu. Tu wchodzili�my na plac, a by� zmierzch, i doko�apod obiegaj�cym czworobok placu korytarzem zaczyna�o by� gwarno iporoz�wieca�y si� kawiarnie, i czekano muzyki przez wojskow� kapel�, z Czech�wzwykle z�o�on�, wykonywanej tu w wiecz�r. B. mi wskaza� kawiarni�, do kt�rejzachodzi� ju� przywykn��, jakby Wenecjaninem si� urodzi�.Tam weszli�my. Kilka by�o os�b, bo kawiarnia podrz�dna. Grek w kaftanieczerwonym i �yd, zda si�, wschodni, w szachy grali; Wenecjanin list pisa�...- Ten ch�opiec zna mnie, przyjdzie zaraz, nazywa si� Dominik - i tu zawo�a�B.: "Menego!" (co w weneckim skr�ceniu ma niby oznacza� Domenico).Przynesiono nam kawy i z�ych cygar weneckich.B. mia� oko�o lat sze��dziesi�t. By� naprz�d w drezde�skiej akademii, gdziez niewielkim geniuszem, lecz z mi�o�ci� sztuki szczeg�lniejsz�, wielkie zrobi�post�py w stosunku do tego, co m�g� zrobi� i co mu okoliczno�ci pozwala�y. Tamwykona� on obraz przedstawiaj�cy Czary staro�ytnych germa�skich wieszczek, irysunk�w wiele r�nej tre�ci. Potem w Monachium pracowa�; wsz�dzie z trudemwielkim, i po dziesi�tku lat, i w walce z przeciwno�ciami zab�jczymi...Wsz�dzie, co artyst�w naszych wad�, albo raczej win�, wsz�dzie �atwomiejscowym tradycjom si� poddawa�, z pos�usze�stwem s�owia�skim szkole ka�dej.By� to wz�r cierpliwo�ci, zaparcia si�, pokory-wykonywanej sprawiedliwiejani�eli poj�tej. W�a�nie o tym my�la�em, kiedy mi B. przerwa�:- To rzecz dziwna! nie mog� tu jeszcze doj�� �adu z wyrozumieniem tycharcydzie� starej szko�y weneckiej. Zaniedbanie rysunku, kt�rego by Corneliusnie przebaczy�, dowolno�� w grze �wiat�a szczeg�lniejsza, kompozycja jakby zulic brana, a jednak�e wielkie to s� rzeczy! i niejeden Cornelius, ba! izarozumia�y sam Kaulbach, uczy� by si� z tego dobrze mogli. Kto wie? - doda� wnast�pstwie - mo�e nas na P�nocy ucz� jako� inaczej. Przypominam sobie, �e wko�ciele �wi�tego Ludwika (w Monachium), kiedy S�d ostateczny przy Corneliusiemalowa�em, i w�a�nie si� grup� t� robi�o, gdzie wyobra�enie jest Heroda (gdywyr�ni�te dzieci prosz� za nim), imperator moskiewski otoczony �wit� wszed� dogmachu, bo pod�wczas bawi� w mie�cie onym i ogl�da� czasem dzie�a sztuki. Wi�cnam wszystkim potem my�l przebieg�a o tych starych malarzach, co to prosto z�ycia wzory brali, i co to si� zwykle o tym czyta jakby jakie legendy... Ateraz tu widz�, �e podobno wszystkie stare obrazy to tak s� o �yciezaczepione...- I nad czym�e pracujesz pod te czasy?- Ba! - pomrukn�� B. smutno - gram ot czasem na skrzypcach... i przyjd�kiedy, zagram ci wieczorem... zdaje mi si�, �em co� skomponowa�.Jako� rzeczywi�cie B, na skrzypcach gra� z bieg�o�ci� szczeg�ln�.- Albo nie - przerwa� nagle - bo nie sam tu jestem. Mnie tu pa�stwo Hr. doW�och zabrali. Zacz��em te� tak�e ma�y obraz, gdzie rybaka chc� zrobi� zdzie�mi swymi, i chc�, �eby by� wiecz�r, i �eby by�o wida�, i� pracowa� dzie�ca�y, i chc�, aby rybak w r�ku trzyma� u�owion� rzecz jedn�... muszl� pust�! Ichc�, aby z t� muszl�, wyci�gaj�c r�k�, �ebra� sobie. Taki obraz robi�, i ju�bliski, bliski swego sko�czenia.Tu si� B. z krzes�a podni�s� i zawo�a�: "Menego!" - ale �e nie weneckimiloczasem, lecz po polsku me-nego przed�u�aj�c, wi�c podchwyci� ch�opiec: "Jakto, panie? jak to, topisz si�, panie... (bo me nego - "topi� si�" w weneckimznaczy dialekcie), jak to? - jeszcze powt�rzy� - a wszak�e dzi� gondole poko�ciele �wi�tego Marka nie p�ywa�y i suchutko w kawiarni."- Buffone - odrzek� B. - Buffone! - i wyszli�my z kawiarni...Na drugi dzie� wieczorem taki list mi z miasta przyniesiono:Pa�stwo Hrab. zamiary odmienili; wkr�tce mamy wyje�d�a�, jutro mo�ewieczorem; nie wiem pewno, ale mo�e by� jutro. Wszystko te� ju� zwiedzilem (!)pr�cz tej wyspy d�ugiej od po�udnia, kt�r� to tak z okna Twego wida�, i okt�rej to m�wisz, �e tam lord Byron konno je�d��c opisywal Mazep�, bo niewiem, jak wyspa si� nazywa. Je�li czasu mi zb�dzie, to gondolk� sobie tamdop�yn�. Chcialbym te� Ci� po�egna�, wst�pi� mo�e; a nie, to na wysp� cz�storobisz wycieczki: czemu nie mia�by� jutro, ni�li s�o�ce zapiecze, tampop�yn��? �egnam...ByczkowskiNB. Pakuj�c si� chustk� te� znalazlem, kt�r� w pierwszych czasach emigracjiw Dre�nie wielki nasz lord Byron mi darowa�. To jest jedno, co mog� napami�tk� zostawi�. �aluj�, �em nie gra� Ci na skrzypcach...Ni�li s�o�ce zapiek�o, pop�yn��em na Lido dnia wt�rego. Lido jest to d�ugiepasmo ziemi, o kt�re si� p�asko z jednej strony pe�ne morze rozbija; z drugiejsztuczne wybrze�e z ciosanego kamienia odpiera mniej silne fale lagun. A�ebydo brzegu doj�� morskiego, a zw�aszcza tam, gdzie zwykle cudzoziemcy ogl�da�widok id�, trzeba pierwej przez ��k� przej�� zielon�, kt�ra, kiedy� sm�tarzemmo�nych kupc�w �ydowskich za Rzeczypospolitej jeszcze b�d�c, do dzi� �wiecigdzieniegdzie pozacieranymi kamieniami. Po nich �cie�ka si� �amie, albo jewymija, w trawie naprz�d, a potem w nadmorskian �wirze gin�c. Tam doszed�szy,spotka�em gondoliera; sta� nad garstk� bielizny; przy nim s�uga z policji idwie damy Angielki z albumami. B., zap�aciwszy gondoliera, powiedzia� mu, �eu�y� chce k�pieli... ale za g��boko w fale zaszed�.Gr�b jego jest na Lido. [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

sylwina.xlx.pl