Mitologia Grecka i Rzymska - ...

Mitologia Grecka i Rzymska - Slownik szkolny, eBooks txt

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Stanis�aw Stabry�aMitologia grecka i rzymskas�ownik szkolnyWst�pS�ownik szkolny. Mitologia grecka i rzymska jest przeznaczony przedewszystkim dla m�odzie�y szkolnej, ale mo�e by� tak�e przydatny starszymCzytelnikom, kt�rych interesuj� opowie�ci o bogach i bohaterach staro�ytnejGrecji i Rzymu. Mity greckie i rzymskie towarzysz� kulturze europejskiej, jejsztuce i literaturze od zarania wiek�w a� do czas�w najnowszych. Wci��poszukuje si� odpowiedzi na pytania: czym jest mit, jak powsta�, jak� rol�odgrywa� w �yciu staro�ytnych i jakie ma znaczenie dzisiaj. Slownik, cho� jestzbiorem takich w�a�nie opowie�ci, nie odpowiada wprost na te pytania,pozostawiaj�c je do przemy�lenia Czytelnikom. G��wnym celem autora by�onapisanie dla uczni�w szk� ponadpodstawowych i starszych klas szk�podstawowych przewodnika, kt�ry by�by im pomocny w nauce literatury,historii czy plastyki, kiedy si� zetkn� z postaciami i w�tkami mitologicznymi. Wliteraturze polskiej istniej� dwa znakomite podr�czniki mitologii: Mitr Grek�w iRzymian Wandy Markowskiej oraz Mitologia Jana Parandowskiego;opracowanie, kt�re autor oddaje m�odym Czytelnikom, jest pierwszym polskimnowoczesnym s�ownikiem mitologii greckiej i rzymskiej. Slownik zawiera wogromnej wi�kszo�ci has�a osobowe, zar�wno w liczbie pojedynczej (np.Achilles, Ewander, Niobe), jak te� zbiorowe (np. Amazonki, harpie, Minyady);ponadto pewn� liczb� hase� rzeczowych (np. ambrozja, egida, Saturnalia).C)bj�to�e poszczeg�lnych hase� ma, w intencji autora, odpowiada� popularno�cidanej postaci czy nazwy mitologicznej. Czytelnik znajdzie tu w zasadzie g��wnewersje mit�w; niekiedy jednak, szczeg�lnie w wypadku hase� d�u�szych, zosta�yzaznaczone wersje mniej znane lub p�niejsze. Wiele hase� zawiera w cz�ciko�cowej informacje na temat "�ycia" danej postaci czy motywu mitologicznegow literaturze i sztuce. Autor stara� si� zebra� przede wszystkim dzie�a powsta�e zinspiracji mitologicznej w okresie staro�ytno�ci, a tak�e wywodz�ce si� zpolskiego kr�gu kulturowego. Zainteresowanym podaje r�wnie�, grupuj�c wedlerodzaju tw�rczo�ci, nazwiska artyst�w, czerpi�cych natchnienie z mitologii,reprezentuj�cych kultur� Europy od wczesnego �redniowiecza po lataosiemdziesi�te XX wieku. Wydaje si�, �e zebrane tu przyk�ady recepcji mit�wuu>g� by� szczeg�lnie u�yteczne w pracy szkolnej; dowodz� one r�wnie�, jakwielk� rol� odegra�a mitologia grecka i rzymska w formowaniu oraz rozwojuliteratury i sztuki epok p�niejszych - a� po dzie� dzisiejszy. Po bardzo �cis�ej,ale koniecznej selekcji obszernego materia�u fabularnego, autor opracowa� ponad1000 hase�, u�o�onych w porz�dku alfabetycznym, zawieraj�cych informacjeniezb�dne do w�a�ciwegoWst�prozumienia zjawisk literackich i artystycznych z kr�gu staro�ytnej i nowo�ytnejkultury europejskiej. Obok tytu�u has�a jest podany (w kwadratowym nawiasie)jego zapis w j�zyku greckim lub �aci�skim, ale je�li grecka czy �aci�ska Cormanie r�ni si� od zapisu w tytule has�a lub r�ni si� tylko akcentem, w�wczas jestzaznaczone jedynie, z kt�rego j�zyka �w wyraz pochodzi, np.; Megara ~gr.~ czyAurora [�ac.]. Transkrypcja, wed�ug ustale� naukowc�w, jest zbli�ona dowymowy Grek�w i Rzymian. W SIotl~niku wyst�puj� te� has�a odsy�aczowe(bez tekstu) wskazuj�ce za pomoc� strza�ki (~) has�o, w kt�rym Czytelnikznajdzie om�wienie danego tematu. Odsy�acze w tekstach hase� zaznaczoncstrza�k� (~) oznaczaj�, �e informacja o danym wyrazie znajduje si� w osobnymha�le. L regu�y nie ma odsy�aczy do imion mitologicznych, poniewa� w zasadziejest to s�ownik postaci, a ka�da (z ma�ymi wyj�tkami) posta� wyst�puj�ca wtek�cie ma swoje oddzielne has�o. Odsy�acze "zob." (zobacz) wskazuj� has�o, wkt�rym zamieszczono wiadomo�ci uzupe�niaj�ce, cz�sto dotycz�ce ikonografiib�d� bibliogrttlii. Na ko�cu Slomrriko znajduje si�, u�o�ony w porz�dkualfabetycznym, s�owniczek trudniejszych termin�w wyst�pya�cych w tekstachhase�. W .Slowniku, opr�cz skr�t�w wyraz�w has�owych (pierwsze litery), s�stosowane skr�ty wymienione w wykazie.Has�a po�wi�cone wa�niejszympostaciom zosta�y zilustrowane 130 rysunkami odzwierciedlaj�cymi tematyk�mitologiczn� antycznej rze�by, p�askorze�by, malarstwa wazowego i malarstwa�ciennego z Pomp�j�w i Herkulanum.Skr�tyczarnofig. czarnofigurowyczerwonofig. czerwonofigurowyczyt. czytajfragm. fragmentg�. g��wny, g��wniegr. grecki�ac. �aci�skim�. m�odszyn.c. naszej eryn.p.m. nad poziomem morzaok. - oko�opd. po�udniowy, po�udniepn. p�nocny, p�nocp.n.e. - przed nasz� er�poci. pocz�tekpol. polskipo�. po�owarzym. rzymskist. starszy�rodk. �rodkowyw�a�c. w�a�ciwietzw. tak zwanyw. wiekwg wed�ugwsch. wschodni. wsch�dzw. zwanyzw�. zw�aszczazuch. zachodni, zach�dAAbas [gr.]: 1. Kr�l Argos, syn Lynkcusa i Hypermestry, przodek Perseusza. Zma��e�stwa z Aglaj� mia� dw�ch syn�w bli�niak�w: Akrizjosa i Projtosa, orazc�rk� (domen�.2. Syn Posejdona i nimfy Aretuzy, ojciec Chalkodonta i Kanetosa oraz protopla-sta i eponim eubejskiego ludu Abantyd�w.3. Syn Melampusa, wnuk Amytaona, uchodz�cy za ojca wr�bity Idmona.Absyrtos -� Apsyrtos.Acca Larentia -~ Akka Larentia.Achates Mgr. AchGtcs], nieod��czny towarzysz i przyjaciel Eneasza w jegow�dr�wce do Italii po upadku --~ Troi; wg jednej z wersji mitu -- mia� zabi�Protesilaosa, pierwszego Greka, kt�ry wyl�dowa� na wybrze�u troja�skim.Acheloos [gr. Achel�o.s], najstarsze z gr. b�stw rzecznych; uwa�any za synaOkeanosa i Tethys (lub Hcliosa i Gai). Mia� dar zmieniania swej postaci (np. wbyka, w potwory). Stoczy� walk� z Heraklesem o r�k� Dejaniry, c�rki kr�laKalidonu, Ojneusa. Wed�ug mitu cztery nimfy, kt�re nie z�o�y�y mu nale�nychofiar, zamieni� w wyspy Echinady (u uj�cia rzeki). Malarstwo: P. P. Rubens, J.Jordaens. Opera: A. Steffani.Achemenides [gr. Achaimc�nide,s], bohater III ksi�gi Encidy Wergiliusza i XIVksi�gi Metarnor/�~ Owidiusza, nie znany mitologii gr.; wg obu poet�w czym. by�to Grek pozostawiony przez Odyseusza w kraju cyklop�w, p�niej zabranyprzez Eneasza, w drodze do Italii.Acheron(t) [gr. Acherun], jedna z rzek �wiata podziemnego, przez kt�r� musia�yprzeprawia� si� dusze ludzkie, aby dostzt� si� do krainy zmar�ych. Wed�ug mitu -- A.by� synem --. Ciai, skazanym na pozostawanic w Podziemiu, gdy� w czasie walkiolimpijczyk�w z gigantami napoi� wycie�czonych gigant�w. A. sp�odzi� synaAskalafosa z nimf� ciemno�ci Orfne. Grecy identyfikowali A. z rzek� o tej samejnazwie w Epirze; w pewnym miejscu znika w g��bokiej szczelinie (zjawiskokrasowe), by p�niej znowu wydosta� si� na powierzchni�, w pobli�u uj�cia;uwa�ano, �e cz�� jej biegu w szczelinie nale�y do �wiata podziemnego.Poezja pol.: M. Jastrun Acheron ( 1967). Achilles [gr. Aclrillou.s], syu kr�la Ftyi,Peleusa, i najs3awniejszej z Nereid, Tetydy. Wed�ug jednej z wersji mitu -- wdzieci�stwie matka wyk�pa�a go w wodach Styksu w celu uodpornienia przeciwranom; jednak pi�ta, za kt�r� trzyma�a go w czasie k�pieli, nie zosta�azahartowana ("pi�ta Achillesa"). Wychowawcy bohatera, centaur Chejron iFojniks ( I ) nauczyli go pogardy dla bogactw, mi�o�ci do s�awy i umiej�tno�ciznoszenia cierpie�. Wed�ug lhady �iomera -- A. wyruszy� pod Troj� na ��danieGrek�w na czele pi��dziesi�ciu okr�t�w i oddzia�u Myrmidon�w. Matkawyjawi�a mu w�wczas jego przeznaczenie: d�ugie �ycie bez s�awy lub kr�tkie ws�awie; A. bez wahania wybra� �ycie kr�tkie, lecz s�awne. Wed�ug p�niejszejwersji Tetyda, chc�c ocali� A. od �mierci pod Troj�, ukry�a go, . w przebraniudziewcz�cym, na dworze kr�la Lykomedesa w�r�d jego c�rek; A. zwi�za� si� zjedn� z nich, Dejdami� i mia� z ni� syna, Neoptolemosa. W trak1Admetcic pierwszej, nieudanej wyprawy A. dokona� wielu walecznych czyn�w, m.in.zrani� kr�la Myzji, Telefosa, oraz zdoby� kilka wysp i miast na wybrze�u AzjiMniejszej. Akcja Iliado Homera osnuta jest wok� sporu mi�dzy A. a wodzemwyprawy Agamemnoncm o brank� imieniem l3ryzeida; A. odda� AgamemnonowiBryzcid�, ule ura�ony wstrzyma� si� od dalszej walki, przez co Grecy ponie�liwiele kl�sk. Dopiero kiedy z r�k Hektora pad� jego najbli�szy przyjacielPatroklos, A. ponownie ruszy� do boju, zabi� w pojedynku Hcktora i wyprawi�igrzyska pogrzebowe ku czci Patroklosa. Zgodnie z p�niejsz� tradycj� A. zabi�w pojedynku kr�low� Amazonek Pentezylej� oraz walczy� z synem bogini Eos,Memnonem. Istnieje kilka wersji na temat �mierci A.;wg najbardziej znanej -- zmar� trafiony przez Parysa strza�� w pi�t�. Tetydaumie�ci�a cia�o A. na Bia�ej Wyspie u uj�cia Dunaju, gdzie bohater mia� pro-wadzi� tajemne �ycic. W wielu miejscach Grecji czczono A. jako boga.Rze�ba: Ch. Veyricr, B. Thorvaldsen. Malarstwo: czarnofig. amfora Eksekiasa(530 p.n.e.), fresk rzym. z Pompej�w (I w. n.c.); A. Carrac;ci, P. P. Rubcns, B.Flemal (st.), S. Wyspia�ski, rysunki do I ksi�gi Iliady ( 1896).Dramat: A. Hardy, Th. Corneillc. R. S. Bridges, S. Wyspianski Achilki.s (1899),A. M. Swinarski Aclrilles i yanrrr ( I 954-56).Epika: Homer Iliada, ksiegi I, 1X, XI, J. W. Goethe Achillei.s (1799).Opera: 3'. F. Cavalli, A. Draghi, F. Barbier, E. Marti.Admet [gr. Adntc tos], kr�l Feraj w Tesalii, syn Feresa i Pcriklymene, Bra� udzia�w polowaniu na -� kalido�skicgo dzika i w wyprawie -� Argonaut�w po z�oteruno. Apollo, kt�ry przez pewien czas za kar� s�u�y� u niego za pasterza, pom�g�mu w zdobyciu r�ki Alkestis; jej ojciec Pelias za��da�, aby przysz�y zi�� przyby�na rydwanie zaprz�onym w lwa i dzika. Jednak w czasie ceremonii �lubnej A.zaniedba� z�o�enia ofiary Artemidzie, wskutek czego bogini nape�ni�a w�amikomnat� nowo�e�c�w. Apollo przeb�aga� siostr� i jednocze�nie uprosi� mojry,by A. nie musia� umrze� w dniu wyznaczonym przez Los, je�li kto� z jego... [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

sylwina.xlx.pl