Michel Foucault

Michel Foucault, Filozofia

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->Od władzy dyscyplinarnej do biowładzy:Michel Foucault, Giorgio AgambenFoucault: władza dyscyplinarna> jurydyczny model społeczeństwa, jaki powstał w Europie pomiędzy XVII i XVIIIwiekiem.Foucault nazwał go medycznym w szerokim tego słowa znaczeniu. U jego podstawznajduje się nowa nauka „medycyna społeczna”, która poprzez instytucje i mechanizmyadministracji zdrowotnej, kontrolę zdrowia, demografii i higieny wprowadziła wspołeczeństwie trwały podział na normalne i patologiczne.> Celem nie jest proste wyznaczanie przez prawo zachowań jednostek.Władza produkuje wiedzę, która produkuje władzę.Władza i wiedza wprost się ze sobą wiążą. Nie ma relacji władzy bez skorelowanego z nimipola wiedzy, ani też wiedzy, która nie zakłada i nie tworzy relacji władzy. Władza-wiedzawyznacza możliwe, a jednocześnie wymagane i akceptowane, sposoby działania podmiotu> Pojawiają się „dyscypliny” jako powszechne formy dominacji. Są tometody drobiazgowej kontroli czynności ciała, gdzie kryterium staje sięjego przydatność/podatność.Pierwszym„krokiem” dyscypliny jest zaplanowana przestrzenna repartycjajednostek.Środkamirealizacji są:1/ klauzura– wydziela się miejsca, w których osadzone zostają jednostki. Dokonuje sięekskluzji określonych grup. Powstają masowo przytułki, gimnazja i internaty, koszary,warsztaty rzemieślnicze zastępują zorganizowane przestrzenie fabryczne;2/ parcelacja- każdy ma określone miejsce, którego nie może opuścić bez zgodynadzorującego;3/ funkcjonalne rozmieszczenie obiektów, które narzuca własny kod przestrzeni;14/ stała wymienność elementów.Dyscypliny wytwarzają zatem przestrzenie złożonearchitektonicznie, funkcjonalnie i hierarchicznie. Taktyka dyscyplinarna charakteryzujeindywiduum jako indywiduum, ale i wprowadza ład w mnogość.Hierarchicznaobserwacjajestpierwszyminstrumentemdyscyplinowania.Dyscyplinowanie staje się metodą sprawowania władzy, która dostarcza procedurkształtowania i tresowania jednostek i społeczności. Pozostałe „dyscyplinującetechnologie władzy” to egzaminowanie i normalizujące osądzanie.Dyscypliny różnią się od prawaśrodkamidziałania.Prawo opiera się na zakazie i karze. W praktykach dyscyplinarnych główna rolaprzypadanormomistandardomwłaściwegopostępowania.„Normalne”zachowanie jest efektem powtarzania normalizujących wymagań. Różne są takżeformy sankcjonowania.Dyscyplinarny model biowładzy wykorzystuje „ćwiczenie” nawyków, standardy,ale i nagrody. Niedozwolone i zwalczane (ekskluzja) są wszelkie odstępstwa odnormy.„Władza ma raczej kwalifikować, mierzyć, oceniać, hierarchizować niżobjawiać się w morderczym błysku, operuje podziałami uwzględniającyminormę”1.W efekcie powstaje nowy system penalizacji zachowań oparty na normie.Penalizacja ma być nieustanna, przenikać wszelką przestrzeń, hierarchizować,wykluczać. Temu służy precyzyjnie określone traktowanie przestrzeni. Pojawia sięproblem odpowiedniego przestrzennie umiejscowienia jednostek i poddania ichnadzorowi, właściwego budowania szpitali, przytułków, szkół, układ wojskowychobozów. Nadzorca widzi nie będąc widzianym. Najdoskonalszym więzieniem jestPanopticon. Analizie tego zagadnienia poświęci FoucaultNadzorować i karać.1M. Foucault, Historia seksualności, Wola wiedzy, op.cit., s. 126.2Michela Foucault:„próg biologicznej nowoczesności”danego społeczeństwaujawnia się w momencie, gdy ciało człowieka, jego ruchy i aktywność w miejscachpublicznych (szkoły, koszary, fabryki), jak i w sferze prywatnej (choroby psychiczne,seksualność) stają się przedmiotem/obiektem zainteresowania władzy i jej praktyk.Problemem suwerennej władzy staje siężyciebiologiczne i zdrowiepopulacjiludzkiej,któremająpodlegaćdalekoposuniętejdyskursywizacji, normalizacji i kontroli.„Państwo terytorialne” staje się „Państwem populacji”władza staje się biowładzą, a jej celem są „rządy ludźmi”.I.Wiek XVII i XVIII to okres narodzin władzy dyscyplinarnej2,której techniki skupiały się na ludzkim ciele. Powstawaniu i przemianom władzydyscyplinującej Michel Foucault poświęciłNadzorować i karać. Narodzinywięzienia (1975) i Trzeba bronić społeczeństwa (1976)Podstawowymi wątkamiNadzorować i karaćsą: ciało jako obiekt oddziaływaniawładzy i prawa, więzienie jako ucieleśnienie władzy dyscyplinującej, mikrofizykawładzy, której przedmiotem staje się jednostkowe ciało ludzkie.Władza dyscyplinarna wypracowała techniki przestrzennej parcelizacji ciał oparte narozdzieleniu, uporządkowaniu, uszeregowaniu, ustawieniu i tym samym zwiększeniunadzoru. Ciała te musiały być jednocześnie widoczne. Potem je opisywano,klasyfikowano, oceniano, nagradzano lub korygowano odstępstwa od normy. Technikiwładzy dyscyplinarnej opierały się również na powtarzaniu,ćwiczeniu,koordynacji ikontroli ruchów ludzkiego ciała. Ciało miało być ekonomiczne, wydajne. Taknarodziła się „dyscyplinarnatechnologia pracy”.2O powstawaniu władzy dyscyplinarnej zob. szerzej: S. Oliwniak, Michel Foucault : genealogia dyscyplin.Wprowadzenie, (w:) M. Błachut (red.), Z zagadnień teorii i filozofii prawa. Ponowoczesność, Kolonia Limited,Wrocław 2007, s. 99 – 111.3Władza dyscyplinarna szybko, już w II połowie XVIII wieku, zmienia swój charakter.Foucault dochodzi do wniosku,żewówczas pojawia się nowa technologia władzy –niedyscyplinarna. Wykorzystując uformowane, zdyscyplinowane, ujarzmione ciałoludzkie przenosi swoje działanie na inną płaszczyznę. Jej obiektem i przedmiotemstaje się człowiek jako istota biologiczna. Chce nadzorować, kontrolować iwykorzystywaćzbiorowośćjednostek,masę,populację.Obejmujeswoimoddziaływaniem populację i, w jej obrębie, narodziny, seksualność, produkcyjność iśmierćwcześniej zindywidualizowanych, a teraz umasowionych jednostek.II.Biowładzawprowadzi nowe mechanizmy władzy inne niż te, którewykorzystywała władza dyscyplinarna.Mechanizmy władzy- przewidywania i szacunki statystyczne; techniki, którychcelem stanie się zmniejszenie umieralności ludzi, przedłużenieżyciai stymulowanierozrodczości, regulacja i optymalizacjażycia.Biowładza staje się władzą pastoralną.Współcześnie rolę pasterza przejmuje państwo występując w roli opiekuna.„Koncepcja państwa opiekuńczego jest jednym z najliczniejszych przejawówskomplikowanej relacji między władzą polityczną, sprawowaną nad prawnymipodmiotami, oraz władzą pastoralną, sprawowaną nadżywymijednostkami”.Około połowy XVIII wieku rodzi się i kształtujebiopolityka populacjizajmującasię regulacją procesów ludnościowych (problemy przyrostu naturalnego, długośćżycialudzkiego, urbanizacja i procesy migracyjne).„ujarzmiona” jednostka ludzka, a precyzyjnie jejżycie,staje się obiektemnowej ekonomii. Biowładza kieruje procesami ludzkiegożycia,kontroluje je imodyfikuje. Odtąd człowiek nie jest wyłącznie podmiotem prawa, ależywąistotą,która podlegać będzie wpływom biowładzy na poziomie samegożycia.To włączenieżycia,(„nagiegożycia”,jak ujmuje to Agamben) oznacza jegoupolitycznienie. Upolitycznienie nagiegożyciajest charakterystyczne tak dla państwtotalitarnych, jak i demokratycznych4Według Agambenapolityka to umiejętność suwerennego i wyłącznegoposługiwania się tym mechanizmem włączającego wyłączenia; to kontrola naturyw obrębie kultury.Natura wymyka się jednak technikom władzy, stąd też władza musi panować nadkażdą sferą ludzkiego istnienia, w tym również nad czystą ludzką biologicznością;musi włączyć ludzką biologiczność w system norm politycznych i prawnych.Ten mechanizm włączania jest jednocześnie mechanizmem wyłączania. Agambenużywa terminu„włączającewyłączenie”(Homo sacer).Nie jest to, jak mogłoby sięwydawać, prosta relacja inkluzja/ekskluzja. Suwerenna władza włącza nagieżyciewsferę kultury, polityki prawa, by poddać je absolutnej totalizującej kontroli starannie toukrywając. Jednym gestem daje człowiekowi podmiotowość, prawa człowieka,jednocześnie je odbierając poprzez decyzję o wprowadzeniu stanu wyjątkowego.Nagieżyciezostaje objęte przez politykę, która stopniowo przyjmowała w corazwiększym stopniu formy biopolityki,włączone jedynie poprzez wyłączenie.pod postacią wyjątku, jako coś co zostajeM. Foucault: biopolityczny model władzy. To punkt, w którym zbiegają się,scalone przez nowoczesne państwo demokratyczne w jedno, totalizujące technikipolityczne i indywidualizujące techniki siebie.Techniki siebie umożliwiają jednostce upodmiotowienie siebie. Jednostka budujewłasną tożsamość, a jednocześnieświadomajest zakresu władzy zewnętrznej kontroli.Uświadamia sobie,żez jednej strony, jest wytworem stosunków władzy operującychpraktykami dyscyplinarnymi i normalizującymi, jest ujarzmiona przez system. Zdrugiej strony, stosunki władzy wyznaczają jednostce (nakazują zająć) określonemiejsce w zorganizowanej czasowo i przestrzennie strukturze społeczeństwa.Wskazują role, jakie jednostka ma spełniać. W tym sensie je upodmiotawia.„Jednostka upodmiotowiona” to jednostka, która mieści się w normie wskazanej przezstosunki władzy. Najpierw należy zostać ujarzmionym, by stać się podmiotem, graznaczeń używanego przez Foucaulta słowa „assujetissement”. „Sądwa znaczeniasłowa „podmiot”: poddany innemu poprzez kontrolę i zależność, i przykuty do swejtożsamości poprzezświadomośćczy też samo-wiedzę. W tych dwóch znaczeniach,5 [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

sylwina.xlx.pl