Miedzy saskim absolutyzmem a zlota ...

Miedzy saskim absolutyzmem a zlota wolnoscia, eBooks txt

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
MIDZY SASKIM ABSOLUTYZMEM A ZOT WOLNOCIJZEF GIEROWSKIZ DZIEJW WEWNTRZNYCH RZECZYPOSPOLITEjW LATACH 1712-1715. Nakad 2000+120egz. Obj.ark.u,yd.19,70,ork.druk.20,75.Yopier druk.sot.kl.V,61s86,70g (I6).O ddano do ska-dogio 16.g V.1953, podpisano do druku 20.VIII.t953, druk ukoczonome wrzesggiu 1953. Zakady Kartograficzne - Wrocom,rrl.Kociuszki 29.Zam.nr 411(F 4-19009) Cena z 26.-WSTPKocowe lata wielkiej wojny pnocnej nale do stosunkowosabo znanych odcinkw historii polskiej. Upadek wewntrznyRzpltej i utrata znaczenia midzynarodowegko powstrzymywayhistorykw od zajmowania si tym okresem. A byy to przecielata niezmiernie wakie dla dalszego rozwojik stosunkw w Rzeg-czypospolitej szlacheckiej, kiedy zapadaa decyzja, czy w pastwieszlacheckim zwyciy ma myl reforma, czy te zota wolno.Klski wojenne, zniszczenia, katastrofa gospodarki szlacheckiejwskazyway na zasadnicze wady tkwice w ustroju Rzpltej. Jakpo latach "petopu", tak i w tyzn akresie wrd postpowych jed-postek budzia si wiadomo koniecznoci reform. Nie chciaado nich depuci jednak magnateria, ktrej tzw. wolno szla-checka zapewnkaa oligarehiezne rzdy w kraju. 1 Va tym tle dgoj do wewn trzn ch konfliktw w Rzpltej, ktre z czasemehadzl omay dopwowadzi do tumienia myli refermy i pogry Pol-sk w najciemniejaszych mwokach "czasw saskich"`.Zagadnieia ta naie daczekay si dotychezas szezegowegozbadania przez histyarykw. Powierzehownie poruszya je tylkopraca A. Prochaski o konfederacji tarnOgrodzkiejl, oparta o zbytszezupe p.odstawy rdowe. Ciekawe praee Feldmana2 pow-cone byy przede wszystkim pgelityee zewntrznej i przypisyway1 A. P r o e h a s k a, Konfeder4acja tawgzogg4odzka, "Przewodnik Naukowy1 Literackia", Lww 1917.2 J. F e 1 d m a n, Pokska a spwa2a 2schodna, "Rozpr awy Wydz. Histo-rycno-Filozoficznego PAUaa, S. II, t. XL, Krakw 1926; Geneza kogzfedehaejtaz~nogrodzkej, "Kwartalnik Historyczny`"z t. XLII, 1928.6zbyt wielk rol obcym wpywom aka dzieje Polski w tym oykre-sie. Dopiero gruntowna rozprawa Nycza3 o genezie refowrmy skar-bowej sejmu niemego, wyzyskujca zniszezone ju dzisiaj maate-riay z Arehiwum Skarbowego, rzucia nowe wiato na te zagad-nienia. Mimo niewtpliwych brakw, wynikych ze zbyt powierz-chownego powizania skarbowaci z sytuacj ekanomiczn kraju,stanowi ena niezbgdn podstaw dla wszelkich bada hiad dzie-janzi pastwa polskiego w latach w_ojny pnocnej.W tych warunkach wydawao si celowe przeprowadzenie ba=da nad dziejami wewntrznymi Rzpltej w kocowych latachwojny pnocnej w oparciu o nie wykorzystane dotychezas krajowe materiay arehiwalne. Wany etap w rozwoju stosunkaw we-wntrznych stanowiy lata poprzedzajce konfederacj tarnogrodzk, kiedy nie tylko skrystalizoway si zasadnicze kierunkireform, ale rwnie k4jawniy si powane trudnoci, ktre miaypowstrzyma cae dzieo naprawy pastwa. Przedmiotem iniej=szej pracy jest wanie rowj stosunkw wewntrznych w Rzpltejw latach Igl2-1715. Pierwszaoplanowo patraktowane zostay za-gadnienia Koreny. Saprawy Wielkiego Ksistwa Litewskiego wprowadzane byy drugorzdnie, o ile konieczne byy dla zrozumieniacaoci wypadkw. Rwnie palityka zewntrzna zepehnia zostaa na plan dalszy, tynk bardziej e aaikter nie wykorzystywaadnego z arehiww zagranicznych.Duy nacisk zoasta paoony na zbadanie stosunkw spoeczno-gospodarezych panujcych w Polsce w tym okrese, na powaneosabienie si wytwrezych, ktre stanowia najwaniejsz przy-czyn zaamania si wszelkich prb reformy pastwa szlahee-kiegoj Rygorystycnie stesowane ranky chrenolegiczne miay przy-czyni si do ucilenia tego powigania. Autor stara si przed-stawi polityk weawmtrzn ana tle zasadniczego antagonizmu kla-sowego w ustroju feudalnym, midzy paddanymi i ich panami.W zwiku z tym szerako zostaa uwzgldniona walka klasewana wsi i jej wpyw na st.anowisko szlaehty.3 M. N y c z, Geneza refowmn skawbo2pgch cejgnu nemego, "Prace KomisjiHistorycznej Poznaskiego Tow. Przyjaci Naukaa, t. XII, z. 1, Pozna 1938.Cao pracy zostaa podzielona na dwie zasadriicze czci.Piewsza z nich zajmuje si sytuacj spoecznoekonomiczn kra-ju i charakteryzuje najwaniejsze tendeneje polityki wewntrz-nej i zewntrnej. Druga cz stanowi racej chronologiczny opiswydarze politycznych w Polsce w latach 1712-1g15. Autor trak-towa obie czci jako integraln cao; wydzielenie czci perwszej nastpio jedynie eelem ruzyskawia jasnoei obrazu.Podstaw rdow pracy stanowiy przede wszystkim mate-zay arehiwalne i rkapiznienne. Wykorzystane zostay zbioryArehiwum Gwnego Akt Dawnych w Warszawie, ArehiwuznPastwowego w Krakowie, Arehiwum Pastwowego w Gdasku,Biblioteki Czarharyskich i Biblioheki Jagielloskiej w Krakewie,Biblioteki Narodowej w Warszawie, Biblioteki Uniwersytetu War-szawskiego, Biblioteki Zakadu Narodowego im. Ossoliskich weWraeawiu, Biblioteki w Krniku, Biblioheki Miejskiej w Pozna-niu, Biblieteki Miejskhej w Gdasku, Komisji Historycznej PAU{ebecnie Sekeja Dekumentacji przy Instytucie Historii PAN).Najwiksz warto dla pracy miay zespoy kancelarii Jana Szem-heka i kowespondeineja hetmana Sieniawskiego, znajdujce siw Bibliohece Czartoryskich, korespendeneja amarszaka wielkiegokeronnego Mnizeha w zbiorach Ossolinenkm, korespondeneja pod-skarbiego Przebendowskiego a kanelerza wielkieygo litewskiegoK. Radziwia w zbiowach Arehiwum Radziwiowskiego w Arelu-wum Gwnym. Przy omawianiu sytuacji spoeczno=gospodarezejautor paosugiwa si gwnie materiaem z ksig grodzkich woje-wdztwa krakowsakiego i sieradzkiego, ktre zastay potraktowa-ne przykadowo. Autor korzysta rwnie z indeksw do ksiggrodzkich i ziemsakich siaeradzkich i pockich przygotowanychw ranlach bada nad clziejagmi wsi, kierowanyeh przez CentralnDyrekej Arehiww. jUmaeliawienie kwerendy pozawrecawskiej autor zawdziezastypendium Sekeji Naukowej Komisji Popierania Twrezoci Na-ukowej i Artystycznej przy Prezydaium Rady Ministrw. Autermusi take podkreli wydatn pomoc i ruczynna ze streny dy-rekeji i pracownikw wymienionych wyej arehiww i bibliotek,ktrym na tyrm nziejscu skada wyrazy podzikewania. Specjaln8wdziczno wgnien autor kustoszowi Biblioteki CgwarrtabryskichM. Wierzbickiemu za uatwienia w korzystaniu z wanych dlaniego rkopisw. Wiele zawdzicza praca take opiece i yczliwo-ci prof. dra W. Czapliskiego. Wreszcie pozwala sobie autor pod-kreli wan pomoc przy ostahecznym wykoezeniu pracy, ktrokazaa mu ona.RZECZPOSPOLITA PO AUGUSTOWEJ RESTAURACJIROZDZIA IKLSKI ELEMENTARNEPierwsze diesicolecie XVIII wiekik kuypyno w Rzeczypo=spolitej pad znakiem rozstroju wewntrznego, zniszeze wojen-nych, rezkadu yca gospodarezege. Przez kraj przeleway siobee wojska, ktre uczyniy z niego olbrzymie ple bitewne.a Partie zwolennikw Wettyna i Leszezyskiego rujnoway po-siadoci aprzeciwnikw. Wydzierano kontrybucje pienine, rabowano ywno i dobytek, palono dohnoshwa, morydowano bezbron-nych. Przewleke kankpanie, marsze i kontrrmarsze, ustawiczneprzechody wojsk, ktre objy ca ybez wyjtku Rzeezpospalit,dakanyway wakszych spustosze ni najzacitsze bitwy. Po razdrugi w ycigu pwieeza gogspgodarka Rzpltej pogrya si w sta-nie ealkawitego rezkadu.Chop, wyzyskiwany pyrzez pana, ankany ustawicznym, bezli-tosnym upiestwem wojska, znalaz si na skraju ostatecznej n-dzy. Rwnie tragticznie kszhatowaa si sytuacja mieszezan. Gwa-ty onierskie i samowela zlachegeka podiy normalny hanadel.Zniszezeniu ulego wiele orodkw przemysowych. Olbrzymiekonitrybucje i rabunki szybko uhaoyy miasta. Grabieem ulegayooraz czciej nawet folwarki i dwory szlaeheckie. Naad caymspoeczestwem zawisa groba ruiny.Zwycistwo potawkie umolyiwio pozbycie si okuapacyjneagowojska szwedzkiego. Szlachta, zdezorientowawna i zobojtniaa nawydarzenia polityzne, gotowa bya uzna kadego wade, byle-by zapewi jej odbudow zrujnowanej gospodarki. Std stosun-kowo prdko pagodziaa si z restauraej Auguksta II, nie popiera-je w zasadzie prb dywersji, przeprowadzanych przez staniaw-10czykw. Kampanae pornorskie, ktre odcigny wojka sakiei rasyjskie, postanowienia pokoju nadpruckiego, otwieray pozor-nie drog do wewntrznego uspokojenia. Byy to jednak tylkopazory. Faktycznie powikania polityki wewntrznej i zewntrz-nej wraz z niespodziewyanyma klskanki elementarnymi miay spyo-wodowa dalsze pogorszenie si sytuacji gospodarezej w Polscew latach 1710-1715, potgujc wewntrzne przeciwiestwa, kt-re wyaduj si w ruchach spoecznyeh, zwizanych z konfedera-cj tarnogrodzk.Klski elementarne nadcigny w lad za wojn. W latach1707-1713 spada na kraj traszliwa klska zarazy, ktra zdzie-sitkowaa ludna caych poaci Rzpltej. Zaraza ta yprzybyaprawdopodobnie z poudniowego wshodu, prdko jedak rozsze-rzya si na terenie ycaej Polski. Raz po raz wybruchay w r-nych miejscach jej ogiska, niekiedy kilkakrotnie w tyh samychokelicach. IDazgnko mata zamykay bramy, wstrzymyway handel."Rzadkie miasteczko byo i wsi, gdzieby nie grasowao apowietrze`"1.Ju w 1707 r. pojawia si zaaraza w Krakowie i Ponaniu, w na-stpnym raku w Warszawie. W latach 1709-1711 obja dalszetereny - ucierpia wtedy bardzo Kalisz, Sieradz, Paiotrkw, Pock,Sandomierz, czyca, Gdask. miertelno bya bardzo wysoka.W Gdasku miao umrze wskutek zarazy 24 500 ludzi, we Wseho-wie 2998, w Sieradzu 3666, w Midzyreczu 1900; w Leszniew tygadniach najwikszego nailenia zarazy umierao po 50 osbdziennie2. Grene "powietrze"" dot.aro przez Litwdo Inflanhi Kurlandii, s... [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

sylwina.xlx.pl