Metafizyka obrazu

Metafizyka obrazu, eBooks txt

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
LJNWEPSYTETADAMA MICKEWCZAW POZNANIUPIOTR POTROWSKImetafizyka obrazuO teorii sztuk i postawie artystycznej Stanis�awa gn�cego WitkiewiczaFbzna� 1985Projekt ok�adki i opracowanie graficzno PIOTS SIKOSSKIEedaktorANNA E�BA�SEABedaktor techniczny JACEK GBZE�KOWIAKFotogafie BYSZAED A. RAUNa ok�adce:Fragment rysunku z 1930 r. W�asno�� prywatna. Repr. wg Wisto�� tych rzeczy jest nie z �wiata tego. Stanis�awa Ignacego Witkiewioza wiersze i rysunki, oprao. A. MioMska, U. Kenar, Krak�w 1977.W tek�cie:Portret w p�aszczu z podniesionym ko�nierzem, fot., 1930. Negatyw w zbioracli prywatny cli.Walka, 1921 � 1922. Muzeum Sztuki w Lodzi. Autoportret, fot., 1910 � 1914. Negatyw w zbiorach prywatnych. Kompozycja, 1922. Muzeum Narodowe w Krakowie.Rozkoszny dr�czyciel przy pracy, 1936. Muzeum Narodowe w Krakowie. Portret Micha�a Choromauskiego, 1930. Muzeum Pomorza �rodkowego w S�upsku.WYDAWNICTWO NAUKOWE UNIWEBSYTETU IM. A. MICKIEWICZA W POZNANIUWydanie I. Nak�ad 2800 + 200 egz. Ark. wyd. 8,50. Ark. druk. 8,25. Papier druk. kl. III 80 g. Oddano do druku w kwietniu 1984. Druk uko�czono w pa�dzierniku 1985. Zam. nr 366/57. S-3/237. Cena z� 200,-DBUKABNIA TTNIWEESYTETUIM. A. MICKIEWICZA W POZNANIU,UL. FBEDBY 10Spis tre�ciWst�p / 6Witkacy w zwierciadle �witkacologii". Refleksje o stanie bada� / 10�Og�lna teoria sztuki" i jej za�o�enia/31 Teoria budowy obrazu / 37Kompozycja / 37Kolor / 39Uj�cie formy / 44�Matematyka obrazu" / 48 Autonomia i symbol / 52Teorie transcendencji formy / 58�Czysta Forma" a teorie Malewicza, Mondrianai Kandinskiego / 61Kolor i forma / 67Obraz i absolut / 78 W kr�gu tradycji symbolizmu / 83Witkacy i awangarda / 90Metafizyka i utopie / 91Antyutopia Witkacego � Firma Portretowa �S. I. Witkiewicz" / 100Zako�czenie /110Przypisy / 113Metaphysics of picture. On the theory of ar t and artisticattitude of Stanis�aw Ignacy Witkiewicz (Summary) / 126Wst�pPosta� Stanis�awa Ignacego Witkiewicza od samego pocz�tku swej obecno�ci w �yciu intelektualnym budzi�a wiele kontrowersji. Jedn� z nich jest problem miejsca koncepcji sztuki autora Po�egnania jesieni w kontek�cie wsp�czesnych zjawisk artystycznych, problem niezwykle �ywy w dyskusjach szeroko po II wojnie �wiatowej rozwini�tej �witkacologii". Wachlarz propozycji formu�owanych na ten temat ma tutaj do�� du�y zasi�g: od ekspresjo-nizmu do surrealizmu, od modernistycznej tradycji do manifestacji dadaistycznych, od Gauguina do Duchampa. Bardziej szczeg�owo ustalenia badaczy tego zagadnienia zreferuj� oddzielnie. Tu pragn� jedynie podkre�li�, i� praca kt�r� podj��em, poszukiwanie w�a�ciwego usytuowania Witkacego na mapie zjawisk artystycznych Europy pocz�tkowych lat XX wieku, opiera si� na za�o�eniu, i� sztuk� tego czasu w znacznej mierze okre�laj� warto�ci awangardy. One wyznaczaj� pewne ramy �wczesnej tw�rczo�ci, stwarzaj� swoisty klimat intelektualny dyskusji artystycznych tej epoki. Nie oznacza to, �e stoj� na stanowisku, jakoby awangarda wype�nia�a bez reszty histori� sztuki pocz�tku XX wieku i �e nie dostrzegam zjawisk funkcjonuj�cych poza jej obr�bem. Jak si� oka�e przy ko�cu tej pracy, jest akurat odwrotnie. Wydaje mi si� jednak, �e poprzez sw� dynamik�, gwa�towno�� wypowiedzi i wag� poruszanych zagadnie�, awangarda zmusza�a wi�kszo�� tw�rc�w � a nast�pnie historyk�w � do zaj�cia stanowiska wobec siebie i � w konsekwencji � wobec specyficznie definiowanej wsp�czesno�ci. Ponadto wytyczy�a zasadniczo g��wne kierunki dyskusji na ten temat, kontynuowanej r�wnie� w p�niejszym okresie. Podejmuj�c to zagadnienie nie zamierzam jednak�e trzyma� si� zakorzenionego modelu opisu sztuki nowoczesnej, opartego na podzia�ach stworzonych przez tzw. kierunki artystyczne. Wykorzystywanie tej metody nie doprowadzi�o jak do tej pory do przekonywaj�cego wyja�nienia koncepcji sztuki Witkacego. Wskazuj�c na podobie�stwo mi�dzy nim a ekspres j onizmem czy surrealizmem, ujawniono jedynie niekt�re aspekty zagadnienia, cz�sto sprzeczne ze sob�. Ponadto wydaje mi si�, i� mo�na w przybli�eniu okre�li� w miar� sp�jn� na pewnym poziomie uog�lnienia teori� awangardy, jej koncepcj� dzie�a i kultury1, z drugiej za� strony � niejako paradoksalnie, gdy� wbrew stworzonemu przez ni� paradygmatowi opisu historii sztuki jako historii �izm�w" � ujawni� pewne napi�cia, r�nice mi�dzy poszczeg�lnymi postaw a m artystycznymi, widoczne jakby �w poprzek" podzia�u na ,,kierunki". Wyi�nione w tej perspektywie bieguny zdaj� si� pe�niej charakteryzowa� wewn�trzn� dynamik� awangardy ni� typologia i geografia �izm�w".Awangarda stanie si� zatem punktem odniesienia prezentowanej tu analizy por�wnawczej Witkacego my�li o sztuce, punktem wyj�cia za� b�dzie pr�ba opisu teorii sztuki artysty, uj�ta w aspekcie uwzgl�dniaj�cym zar�wno jej motywacje, jak konsekwencje. Koncepcja dzie�a sztuki zostanie tu zrekonstruowana w dw�ch optykach: jako pewna struktura wizualna, obraz okre�lany w�asnymi, wewn�trznymi prawami budowy i rozwoju oraz w uj�ciu dynamicznym, jako zesp� warto�ci osadzonych w kontek�cie historycznym. Konfrontacja obu perspektyw widzenia dzie�a z awangard�, pozwoli najpierw wskaza� najbli�sze Witkacemu teorie obrazu, a nast�pnie ods�oni� charakter postawy polskiego tw�rcy, jego pozycj� w kulturze artystycznej pocz�tku XX wieku. Przedstawione w tej pracy rozwa�ania nie wyczerpuj� rzecz jasna zagadnienia komparatystyki Witkiewicza teorii sztuki. Katalog pyta�, jakie mo�na stawia� w tym miejscu, jest oczywi�cie znacznie szerszy. Wykracza r�wnie� poza obszar sztuki tego okresu, praktyki artystycznej i obejmuje teorie nie zwi�zane z konkretnymi wyst�pieniami tw�rczymi, teorie akademickie. My�l� tutaj m.in. o por�wnaniu Witkacego z dorobkiem �Gestalt Psychologie". W tym zestawieniu mo�na by wskaza� na szereg podobie�stw w sformu�owaniach dotycz�cych budowy p�aszczyzny obrazu, definiowanej w kategoriach stosunk�w mi�dzy poszczeg�lnymi cz�ciami, relacji ,,figura-t�o", harmonii kolorystycznych etc. Temat ten w dotychczasowej literaturze przedmiotu nie by� podejmowany, mimo i� przeprowadzano podobne analizy w odniesieniu do w�rc�w, z kt�rymi Witkacy jest por�wnywany, np. w odniesieniu do Kandinskiego2. Inne zagadnienie, to por�wnanie koncepcji Witkiewicza z tzw. �formaln�" histori� sztuki. Oczywi�cie tego typu analizy by�yby bardziej p�odne, gdyby nastawione zosta�y na odszukiwanie �analogii typologicznych", mniej za� �zwi�zk�w genetycznych"3, gdy� Witkacy od tzw. estetyki niemieckiej (wymieniaj�c m.in. W�lfflina) wyra�nie si� odcina�4. Co prawda � ujmuj�c rzecz z drugiej strony � mo�na by przyj�� za dobr� monet� zapewnienie Aleksandra Wata, �e �Witkacy nale�a� do tych pisarzy, kt�rzy zacieraj� swoje prawdziwe �lady, natomiast podaj� fa�szywe"5.Przeprowadzenie tego typu analiz zapewne wiele wyja�ni�oby w teorii �Czystej Formy". Konieczne by�oby tak�e naturalnie uwzgl�dnienie pewnych zastrze�e�. Psychologi� postaci mianowicie interesowa�a zasadniczo struktura widzenia. Obraz by� dla badaczy tego kr�gu realizacj� praw percepcji wzrokowej. W�lfflin, z kolei, stawia� problem opisu historii sztuki jako historii przemian formalnych. U Witkiewicza za� te zagadnienia s� jedynie elementami znacznieszerszej koncepcji sztuki, koncepcji obejmuj�cej nie tylko problematyk� autonomicznych praw budowy obrazu i ich ewolucji, ale r�wnie� stosunek mi�dzy nimi a procesami og�lnocywilizacyjnymi. Dzie�o okre�lane jest przez polskiego artyst� nie tylko z punktu widzenia psychologii percepcji, lecz tak�e w perspektywie filozofii kultury.Pomini�cie wskazanej wy�ej problematyki nie oznacza niedoceniania jej wagi. Wynika raczej z postawienia pracy innych cel�w. Moim zamiarem bowiem jest wskazanie w�a�ciwego kontekstu Witkacego teorii dzie�a sztuki w obr�bie zjawisk artystycznych pierwszych dziesi�cioleci XX wieku, zjawisk widzianych � jak wspomina�em � przez pryzmat awangardy; odszukanie miejsca jego koncepcji obrazu w kulturze artystycznej tego czasu, koncepcji obejmuj�cej zar�wno wypowiedzi na temat struktury wizualnej dzie�a i jej praw, jak te� konsekwencji, jakie z tych prawid�owo�ci oraz kierunku rozwoju kultury mog� wynika�. W efekcie prezentowana tu praca nie jest ani monografi� Witkacego teorii sztuki, ani wyczerpaniem komparatystycznych problem�w. Podejmuj�c j� z pe�n� �wiadomo�ci� ogranicze�, zamierzam wyja�ni� jedno z ca�ego szeregu zagadnie� tego zakresu � problem usytuowania Stanis�awa Ignacego Witkie-wicza w obszarze wsp�czesnych mu przemian artystycznych.Witkacyw zwierciadle �witkacologii"Refleksje o stanie bada�nUwagi na temat bada� miejsca Witkacego w historii kultury artystycznej rozpoczn� od kr�tkiego przegl�du chronologii.Okres mi�dzywojenny, obfituj�cy g��wnie w recenzje prasowe i niewielkie om�wienia, kt�rych wbrew utartym opiniom by�o stosunkowo du�o1, zosta� zamkni�ty pierwszym szerszym opracowaniem opublikowanym przez Stefani� Zahorsk� w 1945 roku2. Esej ten pisany by� ju� po �mierci artysty, co pozwoli�o spojrze� na ca�okszta�t tw�rczo�ci Witkiewicza i jednocze�nie podsumowa� osobiste przemy�lenia autorki oraz kr���ce w dwudziestoleciu opinie. Lata bezpo�rednio powojenne przynios�y z kolei kr�tkie i og�lnikowe artyku�y o charakterze biograficznym b�d� krytycznym oraz symptomatyczne milczenie okresu ,,b��d�w i wypacze�". Dopiero pewna zmiana uk�adu si� politycznych w po�owie �at pi��dziesi�tych stworzy�a sprzyjaj�cy klimat dla recepcji zar�wno wsp�czesnych pr�d�w intelektualnych, jak bada� historycznych tw�rc�w i proces�w �wykl�tych" przez oficjaln� polityk� kulturaln� okresu w�wczas �minionego". Ukaza�a si� wtenczas pierwsza ksi��ka po�wi�cona Witkacemu, redagowana przez T. Kotarbi�skiego i J. E. P�omie�skiego, praca o charakterze �ksi�gi pami�tkowej"3. B�d�c zbiorem tekst�w r�nych specjalist�w i przyjaci� artysty, przynios�a najbardziej pod�wczas bogaty materia� biograficzny i bibliograficzny. By�a to pierwsza pr�ba syntetycznego i jednocze�nie wszechstronn... [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

sylwina.xlx.pl